Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki
Komissiyasının 4 iyul 2005-ci il tarixli
13/46 saylı Qərarı ilə təsdiq edilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə
seçkilərdə beynəlxalq (xarici) müşahidəçilərin
fəaliyyət qaydaları haqqında

T Ə L İ M A T

Bu təlimat Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin 1.1.18, 1.1.20, 40 – 42 və 44-cü maddələrinə əsasən hazırlanmışdır.
Beynəlxalq (xarici) müşahidəçilər (bundan sonra – beynəlxalq müşahidəçilər) Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin 44.1 – 44.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada və müddətdə dəvət olunurlar.
Ölkədə müşahidə aparmaq üçün Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına beynəlxalq müşahidəçi statusu verilmir.
Beynəlxalq müşahidəçi qeydiyyata alınmaq üçün Mərkəzi Seçki Komissiyasına müraciət edir və müvafiq ərizə formasını doldurur. Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində müşahidənin aparılmasına dair ərizə seçkilərin elan edildiyi gündən başlayaraq, seçkilərin keçirilməsinə 10 gün qalanadək Mərkəzi Seçki Komissiyasına təqdim edilə bilər. Hər bir ərizəyə dair qərar onun verildiyi vaxtdan başlayaraq 3 gün müddətində qəbul edilməlidir. Müşahidənin keçirilməsinə rədd cavabı yalnız ərizədə göstərilən məlumatlar təsdiq olunmadıqda verilə bilər. Ərizədə müşahidə aparmaq niyyətində olan şəxs haqqında aşağıdakı məlumatlar olmalıdır:
- soyadı, adı, atasının adı;
- yaşayış yerinin ünvanı;
- şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya onu əvəz edən sənədin seriyası və nömrəsi;
- təmsil edilən təşkilatın adı və ünvanı;
- ərizəyə 3x4 sm ölçüdə 2 ədəd fotoşəkil əlavə olunur.
Müşahidənin aparılmasına icazə verildikdə Mərkəzi Seçki Komissiyası beynəlxalq müşahidəçiyə Azərbaycan Respublikasının dövlət dilində və xarici dillərin birində, onun təqdim etdiyi sənədlərə uyğun tərtib edilmiş vəsiqə-lövhəcik (Təlimata 1 saylı Əlavə) verir.
Beynəlxalq müşahidəçiyə verilən lövhəciyin üz tərəfində müşahidəçinin fotoşəkli, adı, soyadı, təmsil etdiyi ölkənin və ya qurumun adı, pasport nömrəsi əks olunur və lövhəcik Mərkəzi Seçki Komissiyası Katibliyinin möhürü ilə təsdiqlənir. Lövhəciyin arxa hissəsində Seçki Məcəlləsindən beynəlxalq müşahidəçinin fəaliyyətinə dair müvafiq çıxarış əks olunur. Yalnız belə lövhəciyi əldə etdikdən sonra beynəlxalq müşahidəçi seçkilərin hazırlanması və keçirilməsi dövründə Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin 40-42 və 44-cü maddələrinə uyğun olaraq fəaliyyət göstərə bilər.
Beynəlxalq müşahidəçilər fəaliyyətini Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq müstəqil və sərbəst həyata keçirirlər. Seçki komissiyaları, dövlət hakimiyyəti orqanları və bələdiyyə qurumları tərəfindən onlara zəruri kömək göstərilməlidir.
Beynəlxalq müşahidəçinin fəaliyyəti onu göndərən tərəfin və ya özünün şəxsi vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir.
Beynəlxalq müşahidəçilər də yerli müşahidəçilərlə eyni hüquqlara malikdirlər və eyni vəzifələri daşıyırlar.
Beynəlxalq müşahidəçilərin Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin 40.12-ci və 40.13-cü maddələrində göstərilən hüquqlarla yanaşı, aşağıdakı hüquqları vardır:
-seçici siyahıları ilə tanış olmaq;
-səsvermə günü istədiyi vaxt müvafiq seçki məntəqəsinin səsvermə otağında olmaq;
-seçki bülletenlərinin və onların qoyulması üçün zərflərin seçicilərə verilməsini müşahidə etmək;
-səsvermə yerindən kənarda seçicilərin səs verməsini müşahidə etmək;
-seçicilərin sayını hesablamaq, seçki bülletenlərinin, ləğv edilmiş seçki bülletenlərinin sayılmasını müşahidə etmək;
-müşahidənin nəticələrinin seçki komissiyasının protokoluna əlavə olunmasını tələb etmək;
-müşahidə aparmağı təmin edən şəraitdə və müəyyən məsafədən seçicilərin səslərinin hesablanmasına, seçicilərin səsləri hesablanarkən seçki bülleteninin qoyulması üçün zərfə, doldurulmuş və ya doldurulmamış hər bir seçki bülleteninə səsin etibarlılığını yoxlamaq məqsədilə baxmaq, səsvermənin nəticələri və seçkilərin yekunları haqqında seçki komissiyasının protokolu və digər seçki sənədləri ilə tanış olmaq;
-səslərin paralel hesablanmasında iştirak etmək;
-səsvermənin təşkili ilə əlaqədar təklif və iradlarla məntəqə seçki komissiyasının sədrinə, o olmadıqda isə onu əvəz edən şəxsə müraciət etmək;
- seçki komissiyaları sənədlərinin, o cümlədən səsvermənin nəticələri və seçkilərin yekunları haqqında protokolların, səsvermə günü seçki komissiyasının işə başladığı və seçki qutularının möhürləndiyi andan seçki komissiyaları tərəfindən səsvermənin nəticələri haqqında protokolların qəbul edilməsinədək seçki komissiyaları tərəfindən tərtib edilmiş və ya onlara daxil olmuş qoşma sənədlərin təsdiqlənmiş surətlərinin bir nüsxəsini haqq ödənilmədən çıxarmaq və ya almaq, əlavə nüsxələri Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən müəyyən edilən haqq ödənilməklə çıxarmaq və ya almaq (müşahidəçinin tələbi ilə seçki komissiyası adı çəkilən sənədlərin surətlərini təsdiq etməlidir), səsvermədə iştirak edən şəxslərin siyahısı ilə tanış olmaq;
-müvafiq seçki komissiyalarında seçicilərin səslərinin təkrar hesablanmasını müşahidə etmək;
-seçki sənədlərinin dairə seçki komissiyasına və Mərkəzi Seçki Komissiyasına göndərilməsini müşahidə etmək;
-beynəlxalq müşahidəçilər səsvermə günündən sonra seçki qanunvericiliyi, seçkilərin hazırlanması və keçirilməsi ilə əlaqədar mətbuat konfransı keçirə və kütləvi informasiya vasitələrinə müraciət edə bilərlər;
-beynəlxalq müşahidəçilərin seçicilərlə, namizədlərlə, qeydə alınmış namizədlərlə, seçki komissiyalarının üzvləri, siyasi partiyaların, siyasi partiya bloklarının səlahiyyətli nümayəndələri, qeydə alınmış namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiya bloklarının vəkil edilmiş şəxsləri ilə görüşmək hüququ vardır;
-beynəlxalq müşahidəçi fəaliyyəti dövründə tərcüməçi xidmətindən istifadə edə bilər.
Seçki proseslərində beynəlxalq müşahidəçilərə tərcüməçilik xidməti göstərən şəxs Mərkəzi Seçki Komissiyasına müraciət edir və müvafiq ərizə formasını (Təlimata 2 saylı Əlavə) doldurur. Ərizə formasında tərcüməçilik xidməti göstərən şəxsin aşağıda sadalanan məlumatları öz əksini tapmalıdır:
- soyadı, adı, atasının adı;
- yaşayış yerinin ünvanı;
- şəxsiyyət vəsiqəsinin (və ya onu əvəz edən sənədin) seriyası və nömrəsi;
- ərizəyə 3x4 sm ölçüdə 2 ədəd fotoşəkil əlavə olunur.
Mərkəzi Seçki Komissiyası tərcüməçilik xidməti göstərən şəxsə müvafiq lövhəcik (Təlimata 3 saylı Əlavə) verir. Lövhəcikdə tərcüməçinin fotoşəkli, adı, soyadı, atasının adı, şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya onu əvəz edən sənədin seriyası, nömrəsi göstərilir. Tərcüməçinin səlahiyyət müddəti Mərkəzi Seçki Komissiyasında qeydə alındığı gündən başlanır və seçkilərin ümumi yekunlarının rəsmi dərc edildiyi gün tamam olur.
Müşahidəçilərə aşağıdakı hərəkətlər qadağan edilir:
-seçicilərə seçki bülletenlərinin qoyulması üçün zərflər və seçki bülletenləri vermək;
-seçiciyə necə səs verəcəyi və necə səs verdiyi haqqında sual vermək;
-seçicinin xahişi ilə onun əvəzinə seçki bülleteni alınması haqqında imza etmək;
-seçicinin xahişi ilə seçki bülletenini doldurmaq;
-seçki komissiyalarının həlledici səs hüquqlu üzvləri ilə birlikdə seçki bülletenlərinin hesablanmasında birbaşa iştirak etmək;
-seçki komissiyalarının işinə maneə törədən hərəkətlər etmək;
-seçicilər arasında təşviqat aparmaq;
-bu və ya digər namizədin, siyasi partiyanın, siyasi partiyalar blokunun dəstəklənməsinə yönəldilən və ya dəstəklənməsi kimi qiymətləndirilə bilən hərəkətlər və ya çağırışlar etmək;
-müvafiq seçki komissiyası qərarlarının qəbul olunmasına müdaxilə etmək;
-seçicilərin suallarına (öz statusu ilə bağlı suallar istisna olmaqla) cavab vermək.
Beynəlxalq müşahidəçilər Azərbaycan Respublikası ərazisində olduqları müddətdə dövlətin mühafizəsi altına alınırlar.
Beynəlxalq müşahidəçilər seçki kampaniyasının gedişi, seçkilərin hazırlanması və keçirilməsi ilə əlaqədar olmayan fəaliyyətlə məşğul olmaq üçün öz statusundan istifadə edə bilməzlər.
Beynəlxalq müşahidəçi qanunları, beynəlxalq hüquq normalarını pozduğu hallarda Mərkəzi Seçki Komissiyası onun qeydiyyatını ləğv edə bilər.
Müşahidə seçkilər elan edildiyi gündən başlana bilər və müvafiq məhkəmələrdə seçkilərlə əlaqədar bütün mübahisələrə baxıldıqdan sonra, seçkilərin ümumi yekunlarının rəsmi dərc edildiyi gün bitir.