Azərbaycan Respublikası
Mərkəzi Seçki Komissiyasının
15 iyul 2003-cü il tarixli
14/83 saylı Qərarı ilə təsdiq
edilmişdir

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkilərində prezidentliyə namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiya bloklarının, seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının təyin etdikləri müşahidəçilərin iş fəaliyyətinin qaydaları haqqında

T ə l i m a t

1. Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin 40.1-ci maddəsinə müvafiq olaraq seçki komissiyalarının fəaliyyəti seçicilər üçün şəffaf olmalıdır.
1.1. Aktiv seçki hüququ olan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları müşahidəçi qismində çıxış edə bilərlər. Seçkilərdə müşahidəçi qismində iştirak etmək istəyən şəxslər müvafiq seçki komissiyasına ərizə ilə müraciət etməli və lazımi sənədləri təqdim etməlidirlər.
1.2. Seçki Məcəlləsinin 40.5-ci maddəsinə uyğun olaraq müşahidəçi müşahidəni öz təşəbbüsü ilə və ya qeydə alınmış namizədin, siyasi partiyanın, siyasi partiyalar blokunun, seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatının təşəbbüsü əsasında apara bilər.
1.3. Qeydə alınmış namizəd, namizədi irəli sürən siyasi partiyalar, siyasi partiyaların blokları, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri- hökumət təşkilatları hər bir seçki komissiyasına bir müşahidəçi təyin etmək hüququna malikdirlər.
1.4. Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsinin 40-cı maddəsinə əsasən müşahidənin Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində, eləcə də bu və ya digər seçki dairəsinin ərazisində aparılması nəzərdə tutulmuşdur.
1.5. Müşahidənin Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində aparılması nəzərdə tutulursa, müşahidənin aparılması üçün ərizə seçkilər elan edildiyi gündən başlayaraq seçkilərin keçirilməsinə 10 gün qalanadək Mərkəzi Seçki Komissiyasına təqdim edilə bilər.
2. Qeydə alınmış namizədlər, namizədi irəli sürən siyasi partiyalar, siyasi partiyaların blokları, habelə seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları təyin etdikləri müşahidəçilərin soyadını, adını, atasının adını, yaşayış yerinin ünvanını, şəxsiyyət vəsiqəsinin seriya və nömrəsini, eləcə də öz adlarını və hüququ ünvanlarını göstərməlidirlər. Bundan əlavə, ərizəyə hər bir müşahidəçinin iki fotoşəkili də əlavə olunmalıdır. Mərkəzi Seçki Komissiyası daxil olmuş ərizələrə 3 gün müddətində baxıb qərar qəbul edir. Müşahidənin keçirilməsinə rədd cavabı o zaman verilir ki, ərizədə göstərilən məlumatlar təsdiq olunmasın. Müşahidənin aparılmasına icazə verildikdə Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən hər bir müşahidəçiyə lövhəcik verilir.
2.1. Qeydə alınmış namizədlər, namizəd irəli sürən siyasi partiyalar, siyasi partiyaların blokları, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları müşahidəni bu və ya digər seçki dairəsinin ərazisində aparmaq niyyətində olarlarsa, seçkilərin keçirilməsinə 5 gün qalanadək ərizə ilə müvafiq dairə seçki komissiyasına müraciət edə bilərlər. Ərizədə təyin edilən hər bir müşahidəçinin soyadını, adını, atasının adını, yaşayış yerinin ünvanını, şəxsiyyət vəsiqəsinin seriya və nömrəsini, eləcə də özlərinin adını və hüquqi ünvanını göstərilməlidir. Bundan başqa, ərizəyə hər bir müşahidəçinin iki foto- şəkili də əlavə edilməlidir. Dairə seçki komissiyası daxil olmuş ərizələrə 2 gün müddətində baxıb qərar qəbul edir. Müşahidənin aparılmasına rədd cavabı yalnız ərizədə göstərilən məlumatlar təsdiq olunmadıqda verilə bilər. Müşahidənin aparılmasına icazə verildikdə dairə seçki komissiyası hər bir müşahidəçiyə Mərkəzi Seçki Komissiyasının müəyyən etdiyi formada hazırlanmış lövhəcik verir.
2.2. Həmin müşahidəçilərdən səsvermə günü seçki komissiyalarının iclaslarını müşahidə etmək üçün xüsusi icazənin olması tələb olunmamalıdır.
2.3. Səsvermə gününədək seçki komissiyasının iclasını müşahidə etmək hüququna yalnız Mərkəzi Seçki Komissiyasında qeydiyyatdan keçmiş və xüsusi icazə verilmiş müşahidəçilər malikdirlər. Həmin müşahidəçilərə verilən lövhəciklərdə bu hüquq göstərilməlidir.
2.4. Qeydə alınmış namizədlərin, namizədləri irəli sürmüş siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, habelə seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının hər birinin seçki komissiyasında bu hüquqa malik bir müşahidəçisi olması üçün Mərkəzi Seçki Komissiyası püşkatma keçirir və müşahidəçilər püşkatma yolu ilə müəyyən edilirlər. Hər bir seçki komissiyasında belə müşahidəçilərin sayı 10-dan artıq ola bilməz.
2.5. Namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar blokunun, o cümlədən seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının müşahidəçiləri seçki komissiyalarında müstəqil və sərbəst şəkildə, heç bir maneə olmadan müşahidə apara bilərlər və bu barədə onlara lazımı şərait yaradılmalıdır.
3. Namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının təyin etdikləri müşahidəçilər tərəfindən müşahidənin aparılması aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:
- seçkilər zamanı hər hansı bir namizədin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının mənafeləri naminə təsir göstərilməməlidir;
- müşahidə açıq aparılmalıdır;
- müşahidə edilən hərəkətlərə aid bütün hallar və faktlar nəzərə alınmalıdır;
- müşahidənin yekunları faktlara əsaslanmalıdır.
Bu prinsiplər müşahidəçinin lövhəciyinin arxa tərəfində göstərilməlidir.
3.1. Namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının təyin etdikləri müşahidəçilərin aşağıdakı hüquqları vardır:
- seçici siyahıları ilə tanış olmaq;
- seçki hərəkətlərinin həyata keçirilməsini seçkilərin nəticələrinin və yekunlarının müəyyənləşdirilməsini, seçkilərin yekunları haqqında protokolların tərtib olunmasını müşahidə etmək;
- seçki bülletenlərinin hazırlanması və verilməsini (bu barədə Mərkəzi Seçki Komissiyasından xüsusi icazə alınmalıdır) müşahidə etmək;
- səslərin hesablanmasını müşahidə etmək;
- səslərin yenidən hesablanmasını müşahidə etmək;
- səsvermə gününədək seçki komissiyasının iclasının müşahidəsini aparmaq (müşahidəçinin Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən bu hüququn əlavə edilməsi haqqında xüsusi icazəsi olarsa);
- səsvermə günü istədiyi vaxt müvafiq seçki məntəqəsinin səsvermə otağında olmaq;
- seçicilərə seçki bülletenlərinin qoyulması üçün zərflərin və seçki bülletenlərinin verilməsini müşahidə etmək;
- təklif və iradlarla məntəqə seçki komissiyasının sədrinə, o olmadıqda isə onu əvəz edən şəxsə müraciət etmək;
- seçki bülletenlərinin, ləğv edilmiş seçki bülletenlərinin sayılmasını müşahidə etmək;
- müşahidənin nəticələrinin seçki komissiyasının protokoluna əlavə tələb etmək;
- seçkilərin nəticələri haqqında seçki komissiyasının protokolu ilə və digər sənədlərlə tanış olmaq;
- səsvermənin nəticələri haqqında protokolların, səsvermə günü səsvermə başlanandan səsvermə protokollarının qəbul olunmasınadək, tərtib olunmuş və ya onlara daxil edilmiş qoşma sənədlərin təsdiqlənmiş surətinin bir nüsxəsini haqq ödənilmədən çıxarmaq və almaq;
- əlavə nüsxələri Mərkəzi Seçki Komissiyasının müəyyən etdiyi qaydada haqq ödənilməklə çıxarmaq və almaq;
- daşınan və daşınmaz seçki qutularındakı seçki bülletenlərinin sayılmasını və səslərin hesablanmasını müşahidə etmək;
- seçki sənədlərinin dairə seçki komissiyasına və ya Mərkəzi Seçki Komissiyasına göndərilməsini müşahidə etmək.
3.2. Namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının təyin etdikləri müşahidəçilər öz statuslarından seçkilərlə əlaqədar olmayan başqa məqsədlər üçün istifadə edə bilməzlər.
4. Namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, eləcə də seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının təyin etdikləri müşahidəçilərə aşağıdakılar qadağa olunur:
- seçicilərə seçki bülletenlərinin qoyulması üçün zərfləri və seçki bülletenlərini vermək;
- seçicilərin xahişi ilə seçki bülletenlərini doldurmaq;
- seçicinin xahişi ilə onun əvəzinə seçki bülletenin alınması haqqında imza etmək;
- seçiciyə necə səs verəcəyi və ya necə səs verdiyi haqqında suallar vermək;
- seçicilər arasında təşviqat aparmaq;
- seçki komissiyasının işinə maneə törədən hərəkətlər etmək;
- digər seçki komissiyasının qərarlarının qəbul olunmasına müdaxilə etmək;
- seçicilərin müşahidəçi statusuna aid olmayan suallarına cavab vermək;
- seçki komissiyalarının həlledici səs hüquqlu üzvləri ilə birlikdə seçki bülletenlərinin hesablanmasında birbaşa istirak etmək;
4.1. Yuxarıda göstərilən tələblərə riayət etməyən müşahidəçinin qey-diyyatı onu qeydə almış seçki komissiyasının müraciəti əsasında müvafiq məhkəmə tərəfindən ləğv edilə bilər.
4.2. Namizədlərin, siyasi partiyaların, siyasi partiyalar bloklarının, habelə seçkilər sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatlarının təyin etdikləri müşahidəçilərin səlahiyyətlərinə Azərbaycan Respublikası Prezident seçkilərinin yekunları rəsmən elan edildiyi gün xitam verilir.